Gadymy Hytaýda ziyawu ýa-da ziyawu diýlip atlandyrylýan Garnet, bürünç eýýamynda daşlar we abraziw serişdeleri hökmünde ulanylýan minerallar toparydyr.Adaty granat gyzyl.Garnet Iňlis “garnet” latynça “granatus” (däne), “Punica granatum” (nar) sözlerinden gelip çykýar.Gyzyl tohumly ösümlik, görnüşi, ululygy we reňki käbir granat kristallaryna meňzeýär.
Adaty granatlar himiki düzümine görä alty görnüşe bölünýär, ýagny pirop, almandin, spessartit, andradit, Grossular we görnüşleri tsavorit, Gessonit we uwarowit.Garnet iki sany gaty çözgüt tapgyryny emele getirýär: (1) gyzyl granat demir alýumin granat marganes alýumin granaty we;(2) Kalsiý hrom granaty kalsiý alýumin garnet kalsiý demir granat.Garnetiň dünýäde hiç hili tapawudy ýok.“A” diýilýän zat şahsy garaýyşlara görä tapawutlanýar.Şol bir granat dürli ellerde dürli sanlary aýdyp biler.[1]
Ady | tebigy sary granat |
Gelip çykan ýeri | Hytaý |
Gymmat bahaly daş görnüşi | Tebigy |
Gymmat bahaly daş | sary |
Gymmat bahaly daş | granat |
Gymmat bahaly daş görnüşi | Tegelek ajaýyp kesik |
Gymmat bahaly daş | 3.0mm |
Gymmat bahaly daş | Ululygyna görä |
Hil | A+ |
Elýeterli şekiller | Tegelek / kwadrat / armut / ýumurtga / markiz görnüşi |
Arza | Şaý-sepleri ýasamak / eşik / pandent / halka / sagat / gulak / monjuk / bilezik |
Garnetiň himiki düzümi birneme çylşyrymly we dürli elementler dürli kombinasiýalary emele getirýär, şonuň üçin birmeňzeş gurluşy we şekili bolan granat maşgalalarynyň bir topary emele gelýär.Umumy formula a3b2 (SiO4) 3 bolup, bu ýerde bölünýän elementleri (kalsiý, magniý, demir, marganes we ş.m.), B bolsa üçburç elementleri (alýumin, demir, hrom, titanium, vanadiý, sirkonium we ş.m.) aňladýar.Adaty, hrom we demir elementlerini öz içine alýan we gan gyzyl, gyrmyzy gyzyl we maroon bolan magneziýa alýumin granaty;Ikinjisi, gyzyl reňkli demir alýumin zynjyry.Goşma ösüşi bolan kristal dört ölçegli ýyldyz şöhlesini oýup biler;Magniý demir granaty, granat daşlarynyň möhüm görnüşlerinden biri bolan açyk gülgüne gyrmyzy gyzyl;Kalsiý alýumin zynjyrynda yz vanadimi we hrom ionlary bar, şonuň üçin oňa ýokary derejeli ýaşyl görnüş diýilýär.
Üçünji kationlaryň şuňa meňzeş radiusy sebäpli, olaryň arasynda izomorf çalyşmak aňsat.Aýry-aýry kationlar başga.CA-nyň mg, Fe we Mn plazmasyndan has uly radiusy barlygy sebäpli, ony izomorfizm bilen çalyşmak kyn.Şonuň üçin granat adatça iki seriýa bölünýär:
(1) Alýumin zynjyry: mg3al2 (SiO4) 3 - fe3al2 (SiO4) 3 - mn3al2 (SiO4) 3
Bu kiçijik radiusy bolan Mg, Fe we Mn ýaly bölünen kationlardan düzülen izomorf seriýadyr.Adaty görnüşlere magniý alýumin granaty, demir alýumin granaty we marganes alýumin granaty girýär.
(2) Kalsiý seriýasy: ca3al2 (SiO4) 3 - Ca3Fe2 (SiO4) 3 - ca3cr2 (SiO4) 3
(3) Uly radiusy bilen bölünen kation CA-nyň agdyklyk edýän izomorf seriýasy.Köplenç kalsiý alýumin zynjyry, kalsiý demir granaty we kalsiý hrom granaty.Mundan başga-da, käbir granatlaryň paneli OH ionlary bilen birikdirilip, suw kalsiý alýuminiý granaty ýaly suwly kiçi görnüşleri emele getirýär.Giňişleýin izomorf çalyşma sebäpli, granatyň himiki düzümi adatça gaty çylşyrymly.Tebigatda granatyň düzümi, adatça izomorf çalyşmagyň geçiş ýagdaýydyr we ahyrky agza komponentleri bolan granatlar az.[2]